ANALIZA/ A do të vendosë Rusia ambiciet Arktike të Kinës në akull?

Nga Elizabeth Wishnick/ Pavarësisht nga entuziazmi, përpjekjet e Kinës për t’u bërë një zë kryesor në çështjet e Arktikut janë pritur me s kepticizëm, madje edhe me a larm nga shtetet e Arktikut dhe pak nga iniciativat e saj të investimeve kanë dhënë fryte. A po i kthehet fati Kinës ndërsa partneri strategjik Rusia merr rolin e kryetarit të Këshillit të Arktikut, një pozicion dy-vjeçar me rotacion? Për Kinën, një vëzhguese në organizatë që nga viti 2013, statusi i ri i Rusisë që nga 20 maj 2021 ofron mundësi si dhe rr eziqe. Ndërsa Ministri i Jashtëm rus Sergei Lavrov e ka quajtur Kinën partnerin prioritar të vendit të tij në Arktik, ai ishte i shpejtë për të sqaruar se ai i referohej Arktikut rus, jo Këshillin e Arktikut ku Rusia synon të përqendrohet në angazhimin e shteteve të Arktikut.

Kina ka marrë gjithashtu vlerësime nga Ambasadori i përgjithshëm i Rusisë për bashkëpunimin në Arktik, Nikolay Korchunov, për “përmbajtjen” e saj krahasuar me vendet perëndimore, të cilat Korchunov a kuzoi për m ilitarizimin e Arktikut. Mbetet të shihet, megjithatë, nëse kryesimi i Rusisë në Këshillin e Arktikut do të çojë në pjesëmarrje të thellë të Kinës në qeverisjen e Arktikut dhe integrim dhe zhvillim më të madh ekonomik sino-rus në Arktik, siç kanë parashikuar analisti i Tianjin Liu Feng dhe studiuesi Liu Rui i Qendrës Kombëtare të Informacionit Detar (Ministria e Burimeve Natyrore), transmeton lexo.com.al. 

Marrëdhëniet Kinë-Rusi janë thelluar që prej k rizës financiare globale të 2008, një trend që është përshpejtuar që kur Shtetet e Bashkuara dhe BE vendosën s anksione ndaj Rusisë pas o kupimit të saj të Krimesë në 2014. Për Kinën, opsionet e reduktuara të Rusisë për investime dhe teknologji për Projektet LNG të Arktikut ishin një mundësi e mirë – kompanitë kineze kanë qenë në gjendje të blejnë aksione në dy projektet e Yamal LNG dhe të bashkëpunojnë me Rusinë në disa projekte të tjera të ngjashme. Në vitin 2013, Korporata Kombëtare e Naftës e Kinës (CNPC) fitoi 20 për qind të aksioneve në projektin e parë Yamal LNG, një nga investimet e para të mëdha të energjisë së Kinës në Rusi.

Fondi i Rrugës së Mëndafshit të Kinës bleu atëherë aksione prej 9.9 për qind në 2016 dhe siguroi një hua prej 813 milion dollarësh. Banka e Eksport-Importit të Kinës dhe Banka e Zhvillimit të Kinës i huazuan gjithashtu Rusisë 11 miliardë dollarë në kredi. CNPC dhe Korporata e Jashtme Kombëtare e Naftës e Kinës (CNOOC) blenë secili një 10 për qind të aksioneve në projektin Yamal Arctic LNG 2 në prill 2019. Me teknologjinë perëndimore të vështirë për t’u arritur nën r egjimin e s anksioneve, disa firma kineze janë ndër nënkontraktorët që sigurojnë pajisje për Arktik LNG2, transmeton lexo.com.al.

Në një dokument më 26 janar 2018, Kina përcaktoi politikën e saj Arktike si një përpjekje “për të kuptuar, mbrojtur, zhvilluar dhe marrë pjesë në qeverisjen e Arktikut, në mënyrë që të mbrojë interesat e përbashkëta të të gjitha vendeve dhe komunitetit ndërkombëtar në Arktik, dhe për të promovuar zhvillimin e qëndrueshëm të Arktikut”. Ndërsa shumë vende pretendojnë të jenë palë të interesuara në Arktik për shkak të interesit të tyre në mundësitë dhe burimet e transportit në rajon, Kina ka zgjedhur të deklarojë veten një “shtet afër Arktikut” për shkak të ndikimit në mjedis të ndryshimit të klimës Arktike, lidhjeve midis florës dhe faunës kineze dhe asaj të Arktikut, një rekord historik i veprimtarisë shkencore dhe ekonomike në rajon, të cilin zyrtarët kinezë datojnë që nga viti 1925, dhe investimet aktuale.

Shumë shtete, përfshirë Shtetet e Bashkuara, e hedhin poshtë karakterizimin e Kinës për veten e saj si “shtet afër Arktikut”. Më befasuese ishte deklarata nga Nikolay Korchunov se “është e pamundur të mos pajtohesh me deklaratën e Sekretarit të Shtetit të SHBA Michael Pompeo të bërë në maj 2019 se ekzistojnë dy grupe vendesh – Arktike dhe jo-Arktike… Ai e tha këtë në lidhje me Kinën, e cila e ka pozicionuar veten si një shtet afër Arktikut. Ne nuk pajtohemi me këtë”. Ndryshe nga shumica e rajoneve të tjera të botës, Arktiku është më shumë si një klub i mbyllur dhe Kinës i duhet të mbështetet te partnerët e tjerë për të përparuar interesat e saj – Rusia në veçanti. Pjesëmarrja e Kinës në projektet Yamal LNG ka provuar të jetë vendimtare për pretendimin e saj për të pasur një prani ekonomike në Arktik, pasi shumë nga investimet e tjera të saj në Arktik nuk kanë dhënë deri më tani fryte – nga ato më pompoze (si një kurs golfi në Islandën veriore) deri te ato më strategjike (një minierë e rrallë në Groenlandë), transmeton lexo.com.al.

Në vitet e fundit Rusia dhe Kina kanë zgjeruar bashkëpunimin e tyre në Arktik. Të dy vendet kanë zhvilluar dialog të rregullt, midis ministrive të tyre të jashtme (Dialogu Kinë-Rusi mbi Çështjet e Arktikut që nga viti 2015) dhe në nivelin e ekspertëve (Forumi Arktik Kinë-Rusi, i bashkëpritur që nga viti 2012 nga Universiteti Shtetëror i Shën Petersburg dhe Universiteti Oqeanik i Kinës). Në vitin 2015, Ministria ruse për Zhvillimin e Lindjes së Largët Ruse dhe Arktikut dhe Komisioni Kombëtar i Zhvillimit dhe Reformës i Arktikut dhe Kinës (NDRC) nënshkruan një marrëveshje për bashkëpunim në Rrugën e Detit të Veriut (NSR) dhe në 2017 u zotuan të punojnë së bashku në atë që ata e quajtën “Rruga e Mëndafshit të Akullit”.

Me përpunimin e Kinës të asaj që më shpesh quhet Rruga e Mëndafshit Polar në dokumentin e vitit 2018, si një spinoff i Nismës së Rripit dhe Rrugës (BRI) që shtrihet nga portet veriore kineze përgjatë gjurmës së Detit të Veriut dhe kalimit verilindor në Evropën Perëndimore, bashkëpunimi me Rusinë në Arktik i ka dhënë gjithashtu një shtysë aktiviteteve të tyre përndryshe të ngecura në BRI dhe një axhendë kryesisht të papërmbushur për projektet rajonale midis Kinës verilindore dhe Lindjes së Largët Ruse. Në vitin 2019, Rusia dhe Kina ranë dakord të formojnë një qendër kërkimore Arktik Sino-Rus, duke mbushur një boshllëk tjetër në bashkëpunimin e tyre Arktik, të cilin Rusia e kishte prej kohësh me shumë vende, përfshirë Shtetet e Bashkuara, transmeton lexo.com.al.

Pavarësisht nga këto aktivitete, ekzistojnë disa dallime themelore midis dy partnerëve strategjikë në lidhje me Arktikun. Rusia kundërshtoi fillimisht statusin e vëzhguesit për Kinën dhe të tjerët në Këshillin e Arktikut derisa të binin dakord të respektonin sovranitetin e shteteve të Arktikut. Në të vërtetë, sovraniteti mbetet një pikë f ërkimi. Rusia shtyn pretendimet e saj në shelfin kontinental të Arktikut dhe pohon të drejtën, sipas Konventës së OKB të Ligjit të Detit, neni 234 (që rregullon rrugët ujore të mbuluara me akull) për të rregulluar trafikun detar përgjatë Rrugës së Detit Verior, pozicione që k ufizojnë potencialisht aktivitetin e pavarur të Kinës në Arktik, ku është një avokate për lirinë e lundrimit. Ndërsa Rusia dhe Kina bashkëpunojnë në transportimin përgjatë Rrugës së Detit të Veriut (anijet kineze, si të tjerat, duhet të paguajnë një tarifë dhe të kenë një shoqërues rus të shkrirjes së akullit) disa ekspertë rusë pretendojnë se qeveria e tyre nuk pranon monikerin e “Rrugës së Mëndafshit Polar”, i cili paraqet Rrugën e Detit të Veriut, të pandarë për identitetin Arktik të Rusisë, në një iniciativë të sponsorizuar nga Kina, megjithëse Rusia nuk e ka k ritikuar publikisht atë.

Në planin afatgjatë, çdo përmirësim në marrëdhëniet e Rusisë me vendet perëndimore do të funksionojë në d isavantazh të Kinës, pasi ekspertët kinezë e dinë mirë që teknologjia dhe bashkëpunimi i vendit të tyre nuk ishin zgjedhja e parë e Rusisë në Arktik. Kina është shumë e interesuar për çdo zhvillim të ri në marrëdhëniet Rusi-SHBA – një ditë para takimit midis Lavrov dhe Sekretarit të Shtetit të SHBA Antony Blinken në Reykjavík në margjinat e takimit të Këshillit të Arktikut, Putin dhe Xi patën një takim virtual për të festuar përfundimin e katër termocentraleve b ërthamore të ndërtuara nga Rusia në Kinë. Menjëherë pas takimit me Blinken, të cilin Lavrov e quajti “konstruktiv”, këshilltari i lartë i politikës së jashtme të Presidentit Xi, Yang Jiechi, udhëtoi në Moskë për një dialog strategjik, i cili me sa duket përfshinte çështje të Arktikut, transmeton lexo.com.al.

Edhe nëse s fidat e shumta në axhendën Rusi-SHBA vazhdon të p engojnë bashkëpunimin e tyre në Arktik, Rusia ka partnerë të tjerë përveç Kinës. Korchunov, i dërguari i Arktikut i Rusisë, thekson se Rusia shpreson të punojë me të gjitha shtetet vëzhguese, përfshirë Kinën. Yang Jian, nënkryetar i Institutit të Studimeve Ndërkombëtare të Shangait, përshëndet Rrugën e Mëndafshit Polar si përmbushjen e një nevoje për Rusinë. Por ajo ka gjithashtu partneritet me shtetet e tjera vëzhguese të Këshillit Arktik Aziatik, duke përfshirë Indinë, Korenë e Jugut dhe Japoninë.

Eksperti i Arktikut në Shën Petersburg Aleksandër Sergunin vuri në dukje në një tryezë të rrumbullakët të Fondit Gorshakov më 1 qershor se shumë projekte me Kinën ende nuk janë materializuar. Propozimi i Korporatës Poly Group të Kinës për të investuar 5.5 miliardë dollarë për të zhvilluar portin e Archangelsk nuk ka ecur ende përpara, për shembull, ndërsa projektet me Korenë e Jugut dhe Japoninë kanë përparuar pavarësisht s anksioneve perëndimore. Deng Beixi, një studiues në Institutin e Kërkimit Polar të Kinës thekson se, megjithë përparimin në bashkëpunimin me Rusinë në projektet Yamal LNG, investitorët kinezë janë të s hqetësuar për koston e lartë dhe mungesën e investimeve në Arktikun rus dhe kanë më shumë interesa në zhvillimin e Rrugës së Mëndafshit Polar si një rrugë transporti drejt Evropës Veriore, transmeton lexo.com.al.

Megjithë disa mundësi të reja për dialog të paraqitura nga kryesia e Këshillit të Arktikut dhe takimin e planifikuar të 16 qershorit midis Presidentit të SHBA Joe Biden dhe Putin, lista e çështjeve të pazgjidhura midis Rusisë dhe vendeve perëndimore mbetet e gjatë. Kjo ka çuar në s hqetësim në lidhje me ndikimin e mundshëm në Arktik të partneritetit të thelluar sino-rus dhe mbështetjen ruse duke shërbyer si një shumëzues fo rcë për ambiciet rajonale të Kinës. Ndërsa ne nuk kemi parë shenja të bashkëpunimit të hapur u shtarak sino-rus në Arktik, analistët tregojnë për aplikimet e mundshme u shtarake të kërkimit shkencor, të tilla si harta nënujore dhe sensorë.

Kina ka punuar megjithatë me Finlandën, jo me Rusinë, për thyerësin e saj të parë të akullit të ndërtuar në vend, Xue Long 2 (Snow Dragon 2), dhe mbetet për t’u parë se sa ndihmë Rusia është e përgatitur t’i sigurojë Kinës për të rritur aftësitë e saj të lundrimit në ujëra të ftohta. Arr estimi në shkurt 2020 i ekspertit rus të Arktikut Valery Mitko me a kuzat e pretendimeve të sigurimit të informacionit rreth nëndetëseve ruse agjentëve të inteligjencës kineze thekson ndjeshmërinë e bashkëpunimit të mundshëm u shtarak. Kina nuk ka investuar ende në asnjë port të Arktikut rus dhe asnjë ushtrim i përbashkët detar nuk është mbajtur në ujërat e Arktikut rus. Tani për tani, Rusia mbetet portieri i Kinës deri sa Oqeani Arktik qendror të jetë i lundrueshëm dhe anijet nuk do të kenë më nevojë të përshkojnë Rrugën e Detit të Veriut, e komanduar aktualisht nga Rusia, transmeton lexo.com.al.

Mënyra sesi Rusia do të menaxhojë ambiciet e Arktikut të Kinës do të na tregojë shumë në lidhje me parametrat e partneritetit sino-rus dhe përparësitë e Rusisë në Arktik. Deri më tani, Rusia ka treguar një preferencë për diversifikimin e partnerëve të saj në Arktik dhe përdorimin e rolit të saj të kryesimit për të përparuar interesat e brendshme, një kurs që e vendos potencialisht atë në një kurs p ërplasjeje me përpjekjet e Kinës për të vendosur axhendën e saj më të gjerë rajonale./TheDiplomat/Lexo.com.al/e.c.