Çfarë ndodhi dhe çfarë do të thotë për Unionin?
Shikoni nëpër botë s hkatërrimin e shkaktuar nga pandemia Covid-19 dhe diçka e çuditshme bie në sy. Bashkimi Evropian është i pasur, i përparuar shkencërisht dhe i pajisur me sisteme të shkëlqyera të kujdesit shëndetësor dhe mirëqenies dhe me një konsensus politik të prirur fuqimisht drejt kujdesit për qytetarët e tij. Megjithatë, gjatë pandemisë ajo ka ngecur. Në tabelën e f atkeqësive, BE si një e tërë, ka bërë më pak k eq se Britania ose Amerika, me 138 v dekje të regjistruara për 100,000 njerëz krahasuar me 187 dhe 166 respektivisht – megjithëse Hungaria, Republika Çeke dhe Belgjika kanë bërë më keq se të gjitha.
Sidoqoftë, është në kthetrat e një rritjeje vicioze të ushqyer nga një variant v dekjeprurës. Kjo nënvizon rr ezikun e shkallës së ulët të vaksinimit të Evropës. Sipas kërkimeve tona, 58% e të rriturve britanikë kanë pasur një dozë, krahasuar me 38% të amerikanëve dhe vetëm 14% të qytetarëve të BE. Vendet evropiane janë gjithashtu prapa në kriterin tjetër të një kartele vlerësimi të Covid-19, ekonomia. Në tremujorin e fundit të vitit 2020 Amerika po rritej me një normë vjetore prej 4.1%. Në Kinë, e cila shtypi virusin me as hpërsi to talitare, rritja ishte 6.5%. Në zonën e euros ekonomia ishte akoma në tkurrje. Një vit më parë, Pedro Sánchez, Kryeministri i Spanjës, e quajti Covid-19 k rizën më të k eqe që ka munduar BE-në që nga L ufta e Dytë Botërore. Si përgjigja e saj ka shkuar kaq gabim?, transmeton lexo.com.al.
Pjesë e problemit të Evropës është demografia. Popullatat e BE janë të vjetra sipas standardeve globale, duke i bërë ato më të ndjeshme ndaj s ëmundjes. Faktorë të tjerë më pak të mirëkuptuar, siç janë qytetet e mbushura me njerëz, mund t’i bëjnë gjithashtu evropianët të pambrojtur. Lëvizshmëria ndërkufitare që është një nga arritjet e mëdha të BE-së ndoshta ka funksionuar në favor të v irusit dhe askush nuk do të dëshirojë ta frenojë atë kur të lehtësohet pandemia. Por një pjesë e p roblemit të Evropës është politika. Jean Monnet, një diplomat francez që ndihmoi në gjetjen e projektit evropian, shkroi se “Evropa do të farketohet në k rizë”. Kur gjërat janë në më të k eqen e tyre, ato fjalë përdorën për të sugjeruar që BE-ja do të rr ëmbejë fitoren nga nofullat e d isfatës. Sigurisht, gjatë k rizës së euros, Banka Qendrore Evropiane (ECB) e shpëtoi përfundimisht situatën me politika të reja; po kështu, k riza e migracionit e vitit 2015 rriti shumë Frontex, forcën e kufirit të BE-së.
Sidoqoftë, thënia e Monnet është gjithashtu një burim vetëkënaqësie. L ufta civile në Jugosllavi në vitet 1990 çoi në deklaratën “Kjo është ora e Evropës”. Vijuan vitet e m asakrës. Po kështu, vendimi i vitit të kaluar për t’i dhënë Komisionit Evropian përgjegjësinë e vetme për blerjen dhe ndarjen e vaksinave të Covid-19 për 450 milion njerëz ka qenë një k atastrofë. Si fillim, kishte kuptim bashkimi i përpjekjeve kërkimore të 27 vendeve dhe fondeve të tyre për para-blerjen e vaksinave, ashtu si Operacioni Warp Speed në Amerikë mblodhi bashkë 50 shtete. Sidoqoftë, burokracia e BE-së k eqmenaxhoi negociatat e kontratave, ndoshta sepse qeveritë kombëtare në përgjithësi mbikëqyrin shëndetin publik. Projekti u mor përsipër kryesisht nga Presidentja e Komisionit, Ursula von der Leyen, e cila me gëzim e quajti vendimin për të zgjeruar perandorinë e saj një “histori suksesi evropian”, transmeton lexo.com.al.
V ështirë se ishte kështu. Ekipi i saj u përqendrua shumë në çmimin dhe shumë pak në sigurinë e furnizimit. Ata kanë bërë pazar për shkak të përgjegjësisë nëse vaksinat shkaktojnë d ëme. Evropa nguroi në pushimet e gushtit. G rindjet pasuese, arritja e objektivave dhe bll okada e k ërcënuar e eksporteve të vaksinave kanë bërë më shumë për të m inuar besimin në vaksinimin sesa të rikthejnë reputacionin e Komisionit. Po të ishte akoma anëtare e një qeverie kombëtare, është e vështirë të imagjinohet se si zonja von der Leyen mund të qëndronte në postin e saj.
Evropa është çenguar gjithashtu ekonomikisht. Por përsëri, ajo ka përdorur pandeminë për të bërë përparim institucional, duke krijuar një instrument të ri të njohur si Fondi i BE-së i Gjeneratës Tjetër, ose NGEU. Me një vlerë prej 750 miliardë euro (880 miliardë dollarë), kjo i drejtohet kryesisht vendeve të d obëta që kanë më shumë nevojë për të. Më shumë se gjysma e parave janë grante dhe jo kredi, duke zvogëluar efektin në borxhin kombëtar. Ai paguhet gjithashtu duke rritur borxhin për të cilin Bashkimi si i tërë është përgjegjës bashkërisht. Kjo është e mirëseardhur, sepse krijon një mekanizëm që ndërpret lidhjen midis mbledhjes së parave dhe aftësisë kreditore të qeverive kombëtare. Në k rizat e ardhshme kjo mund të mbrojë vendet e eurozonës nga ikja e kapitalit, transmeton lexo.com.al.
Ashtu si me vaksinat, megjithatë, triumfi në krijimin e NGEU m inohet nga zbatimi i tij i ngadaltë. Paratë e para janë akoma muaj prapa nga pagesa, pasi vendet anëtare d ebatojnë me Komisionin mbi programet e tyre individuale. Deri në fund të vitit të ardhshëm, do të disbursohet vetëm një e katërta e fondit. Kjo mungesë u rgjence është një simptomë e një p roblemi shumë më të madh: n eglizhimi i shëndetit të ekonomive të Evropës. Edhe me paratë e saj të reja, buxheti i BE do të përbëjë vetëm 2% të PBB-së në periudhën e ardhshme fiskale shtatë-vjeçare. Në nivelin kombëtar, ku qeveritë shpenzojnë zakonisht rreth 40% të PBB-së, evropianët kanë qenë në mënyrë të f ajshëm tepër të kujdesshëm.
Pasojat do të jenë të thella. Deri në fund të vitit 2022, ekonomia e Amerikës pritet të jetë 6% më e madhe se sa ishte në vitin 2019. Evropa, përkundrazi, nuk ka gjasa të prodhojë më shumë sesa bëri para pandemisë. Vërtetë, stimuli prej 1.9 trilionë dollarësh i Joe Biden pas gati 4 trilionë dollarë në epokën Trump rr ezikon të mbinxehi ekonominë, por Evropa qëndron në e kstremin tjetër. D eficitet buxhetore të saj për 2021 janë rreth mesatares së gjysmës së asaj që po planifikon Amerika. Pas kombinimit të k rizës financiare dhe Covid-19, prodhimi i BE do të jetë 20%, ose 3 trilionë euro, më i vogël sesa nëse do të kishte mbajtur rritjen e menaxhuar në periudhën 2000-07. BE-ja ka pezulluar rregullat e saj fiskale që k ufizojnë d eficitin. Pjesërisht falë aktivizmit monetar të ECB, qeveritë evropiane kanë hapësirën fiskale për të bërë më shumë. Ata duhet ta përdorin atë, transmeton lexo.com.al.
Bashkim gjithnjë e më i vogël
Evropa mund të ngushëllohet nga fakti që programi i vaksinimit do të përshpejtohet gjatë verës. Në të gjithë kontinentin, euroskepticizmi ka qenë në rënie gjatë pandemisë, dhe politikanët të cilët flirtonin me largimin, si Matteo Salvini ose Marine Le Pen, kanë ndryshuar melodinë e tyre. Por, në mënyrë të pashmangshme, BE-ja po mbetet prapa Kinës dhe Amerikës sepse nuk arrin të përballet me kompetencë me çdo k rizë të njëpasnjëshme. Në një botë të rr ezikshme dhe të p aqëndrueshme, ky është një zakon që duhet të ndryshojë./TheEconomist/Lexo.com.al/e.c.
