Mirëqenia dhe shëndeti i njeriut në përgjithësi e veçanërisht në situatën pandemike në të cilën ndodhemi përcakton ose definon qasjen e Covid ndaj nesh. Por baza kryesore e shëndetit është gjenetika, e cila luan rol kyç dhe u përgjigjet shumë pikëpyetjeve të ngritura mbi të panjohurën.
Kush ka riskun më të lartë për t’u shtruar në spital? Kush ka riskun më të lartë për të pësuar forma të rënda të Covid-19? Kush ka riskun më të lartë për të humbur jetën? Rasti i familjes që u shua javën e kaluar nuk kaloi pa tërhequr vëmendjen e tronditur jo pak njerëz.
Më përpara saj janë njohur fatalitete të shumta brenda të njëjtit gjen familjar. Shpesh babë e bir apo dy vëllezër. Pra, dikush e ka kaluar më lehtë infeksionin e të tjerë e kanë vuajtur shumëfish më rëndë. Përgjigja kërkohet te baza gjenetike.
Teksa ngjarjet tronditëse kapërcenin çdo kufi, studiues të shumtë u përpoqën t’i arsyetonin. Epidemiologu Ilir Alimehmeti sjell në vëmendje dhe shqipëron studime të tilla.
Një ndër to është ai në Universitetin McGill në Kanada, ekipi i të cilëve mori në studim mbi 1.2 milionë persona, te të cilët konkluduan në fund se gjeni OAS1 është tejet i rëndësishëm për t’u mbrojtur nga Covid-19. “OAS1 është një gjen i njohur për aktivitetin e tij antiviral duke luajtur rol: në përgjigjen e lindur qelizore antivirale, procese qelizore si apoptoza, rritja qelizore, diferencimin dhe rregullimin gjenik.
OAS1 sintetizon oligomerë më të lartë të 2′-5′-oligoadenilazës (2-5A) nga ATP (adenozinë trifosfatit), e cila më pas lidhet me format inaktive monomerike të ribonukleazës L, duke çuar drejt dimerizimit dhe aktivizimit pasues. Aktivizimi i ribonukleazës L çon drejt degradimit të qelizës, si edhe të ARN-së virale, duke shkaktuar kështu inhibimin e sintezës proteinike dhe, si rrjedhojë, duke bllokuar repklikimin viral. OAS1 mund të ndërmjetësojë efektet antivirale përmes rrugës klasike ARNazë Lvartëse ose nëpërmjet rrugës antivirale alternative”, sqaron eksperti i shëndetit publik, duke dhënë bashkë me të edhe lajmin e mirë se ky gjen, për ata që nuk e kanë, mund të aktivizohet përmes medikamenteve, te të cilat mund të fokusohet zhvillimi farmaceutik.
Nga studimi u pa se ata që kishin OAS1 në nivel të kënaqshëm, për çdo rritje të deviatit, kishin 46% gjasa për ulje të vdekshmërisë, 39% gjasë për t’u shtruar në spital dhe 22% mundësi për t’u infektuar. Studime paralele nga institucione elitare në Gjermani, Suedi e Japoni gjithashtu janë në të njëjtën linjë.
“Dy gjetjet kryesore të studimit në organin zyrtar të Akademisë së Shkencave të SHBA-së: 1. 22% ulje për shtrim në terapi intensive për çdo kopje të haplotipit neandertal. 2. 25-30% e popullatës së Euro-Azisë e ka këtë haplotip në gjene. Përqindja e popullatës ballkanike që e ka këtë gjen mbrojtës është rreth 45%. Kjo përqindje është rritur me kalimin e kohës, gjë që konfirmon avantazhin mbrojtës të formuar prej tij”, përmbledh Alimehmeti, referuar studimeve më të fundit mbi rolin e gjeneve në përballimin e Covid-19.
