Opinion/ Kina nuk na respekton më – për një arsye të mirë

Nga Thomas L. Friedman/ Ndonjëherë një humorist cek çështjet e politikës së jashtme më mirë se çdo diplomat. Bill Maher e bëri këtë javën e kaluar me një bujë epike mbi marrëdhëniet SHBA-Kinë, duke g ozhduar kontrastin më s hqetësues midis dy vendeve: Kina mund të realizojë gjërat të mëdha. Amerika, jo dhe aq shumë. Për shumë nga udhëheqësit tanë politikë, qeverisja është bërë si një sport, argëtim ose thjesht një l uftë fisnore pa mend. Nuk është çudi që udhëheqësit e Kinës na shohin si një komb në r ënie perandorake, duke jetuar nga tymrat e mbetura të “jashtëzakonshmërisë” amerikane. Do të doja të thosha që të gjithë g abojnë. Maher deklaroi se “Rregull i ri: Ju nuk do të fitoni b etejën për shekullin 21 nëse jeni një “popull b udalla”. Dhe amerikanët janë një popull b udalla. Kjo është fraza klasike nga “Lawrence of Arabia” – kur Lawrence u thotë aleatëve të tij beduinë se për sa kohë që ata qëndrojnë si një b andë fisesh të  grindura, ata do të mbeten një popull “budalla”…”.

Maher shtoi: “Ne të gjithë e dimë që Kina bën gjëra të k ëqija. Ata t hyejnë premtimet për autonominë e Hong Kongut; ata vendosin ujgurët në k ampe dhe n dëshkojnë m ospajtimin. Dhe ne nuk duam të jemi ashtu. Por duhet të jetë diçka midis qeverisë a utoritare që i tregon të gjithëve çfarë të bëjnë dhe një qeverie përfaqësuese që nuk mund të bëjë asgjë fare. Në një nivel kombëtar, ne kemi pasur Javën e Infrastrukturës çdo javë që nga viti 2009, por kurrë nuk bëjmë asgjë. Gjysma e vendit po zhvillon një konkurs të pafund të “zgjuar”. Gjysma tjetër beson se duhet të ndalojmë njerëzit hardhucë, sepse ata po h anë f oshnje… Kina sheh një p roblem dhe ata e rregullojnë atë. Ata ndërtojnë një digë. Ne debatojmë se si ta riemërtojmë atë”. Po, Kina ka p robleme të mëdha. Drejtuesit e saj nuk janë të gjatë 3 metra, por ata janë të përqendruar në metrikë të vërtetë të suksesit. James McGregor, kryetari i grupit këshillues APCO Worldwide, Greater China, argumenton se “Udhëheqësit e Kinës janë të a shpër, por të b rishte. Pikërisht sepse nuk u zgjodhën, ata zgjohen çdo ditë të f rikësuar nga njerëzit e tyre, dhe kjo i bën ata shumë të përqendruar në performancën” – veçanërisht rreth vendeve të punës, strehimit dhe ajrit të pastër, transmeton lexo.com.al.  

Nga ana tjetër, shumë politikanë amerikanë zgjidhen këto ditë nga rrethe elektorale të përshtatura politikisht në terren dhe të sigurta, dhe kërkojnë të qëndrojnë në pushtet vetëm duke “interpretuar” për bazën e tyre shfaqje teatrale p opuliste. Sa herë që e vendos këtë në dukje, k ritikët në e kstremin e djathtë ose në e kstremin e majtë përgjigjen në mënyrë q esharake, “Pra, ju dashuroni Kinën”. Në të vërtetë, unë nuk jam i interesuar për Kinën. Më intereson Amerika. Qëllimi im është të tr embim veten nga vetëkënaqësia duke bërë që më shumë amerikanë të kuptojnë se Kina mund të jetë vërtet e k eqe dhe me të vërtetë e përqendruar në edukimin e njerëzve të saj dhe ndërtimin e infrastrukturës së saj dhe miratimin e praktikave më të mira në biznes dhe shkencë dhe promovimin e burokratëve qeveritarë me merita – të gjitha në të njëjtën kohë. Të d ënosh Kinën për të parën do të ketë zero ndikim nëse nuk jemi të barabartë me atë në të gjitha këto të fundit. Në takimin e javës së kaluar në Alaskë midis diplomatëve më të lartë të Amerikës dhe Kinës, zyrtarët kinezë e bënë të qartë se ata nuk kanë f rikë nga k ritikat tona, sepse ata nuk na respektojnë ashtu si dikur dhe nuk mendojnë se pjesa tjetër e botës e bën këtë gjithashtu. Ose siç Yang Jiechi, politikëbërësi më i lartë i punëve të jashtme të Kinës u tha me mprehtësi homologëve të tij amerikanë: “Shtetet e Bashkuara nuk kanë kualifikimin… për të folur me Kinën nga një pozicion i forcës”.

Të befasuar? Çfarë mendonit, që kinezët nuk e vunë re që Presidenti ynë i fundit frymëzoi ndjekësit e tij për të p laçkitur Kapitolin tonë, që një shumicë e partisë së tij nuk i njohu rezultatet e zgjedhjeve tona demokratike, që një anëtar i Kongresit tonë beson se lazerët hapësinorë të drejtuar nga hebrenjtë shkaktojnë zj arre në pyje, që a narkistët e krahut të majtë u lejuan të o kuponin një pjesë të qendrës së Portlandit, duke krijuar k ërdi për muaj, që gjatë pandemisë SHBA shtypi para për të ndihmuar konsumatorët të vazhdojnë shpenzimet – shumica e tyre në prodhime kineze – ndërsa Kina shtypi para për të investuar në akoma më shumë infrastrukturë dhe se d huna me a rmë në Amerikë është jashtë kontrollit? Ju mendoni se ata nuk e vunë re? Gjë që më sjell tek Lojërat Olimpike Dimërore 2022, të planifikuara për në Kinë. Një numër në rritje i zërave kanë filluar të sugjerojnë që ne të b ojkotojmë Lojërat e Kinës. Unë kam simpati për atë thirrje, ndërsa shohim Kinën që s hkatërron infrastrukturën e demokracisë në Hong Kong dhe përdor kampe i nternimi për të s htypur b rutalisht myslimanët ujgurë në Xinjiang me i ndiferencë të plotë ndaj opinionit botëror. Si t’i i njorojmë të gjitha ato dhe të përqendrohemi në patinazhin në akull? Por qendron gjëja: K onkurrenca që duhet të përqendrohemi vërtet për të fituar nuk është Olimpiada 2022 por Olimpiada 2025, transmeton lexo.com.al.

Oh, nuk keni dëgjuar për Lojërat Olimpike 2025? Nuk janë ato në kalendarin tuaj NBC? Epo, ato janë në kalendarin e Presidentit kinez Xi Jinping. Xi shpalli në mënyrë të njëanshme Olimpiadën e 2025 në 2015 dhe sugjeroi që do të kishte vetëm dy k onkurrues: Kina dhe Amerika. Ishte një iniciativë që qeveria e Xi e quajti “Made in China 2025”. Ishte një plan 10-vjeçar për të modernizuar bazën e prodhimit të Kinës duke investuar m asivisht burime qeveritare për të d ominuar atë që Xi përcaktoi si 10 industritë kryesore të teknologjisë së lartë të shekullit 21 dhe ai po s fidonte në mënyrë implicite Amerikën të shkonte ballë për ballë. Industritë përfshijnë inteligjencën artificiale; veturat elektrike dhe automjete të tjera me energji të reja; telekomunikacionin 5G; robotikën; teknologji të reja bujqësore; inxhinieri hapësinore dhe detare; materiale sintetike; dhe të biomjekësisë. Dhe vetëm disa javë më parë, kur Kina publikoi planin e saj të 14-të pesë-vjeçar, për të vazhduar deri në vitin 2025, Xi dyfishoi në thelb investimet e qeverisë së tij në “zhvillimin e drejtuar nga inovacioni”. Mesazhi për Amerikën: Ne do të përpiqemi t’ju mposhtim në lojën tuaj, kështu që kurrë, kurrë nuk do të jemi më të varur nga ju për mallra të teknologjisë së lartë.

Mesazhi im për Kinën është: Bëni k ujdes. Disa nga diplomatët tuaj tingëllojnë shumë a rrogantë. Siç thotë proverbi: “Krenaria shkon para s hkatërrimit dhe një frymë m endjemadhësie para r ënies”. Amerika shkëlqen ende në shumë fusha. Por mesazhi im për amerikanët është: Ne duhet të kthehemi tani dhe të dyfishojmë atë që ishte formula jonë për sukses. Dhe kjo është: edukimi i forcës sonë të punës deri dhe përtej çfarëdo që kërkon teknologjia; ndërtimi i infrastrukturës më të mirë në botë të porteve, rrugëve dhe telekomunikacionit; tërheqja e migrantëve me energjikë dhe me I.Q. të lartë në botë për të pasuruar universitetet tona dhe për të filluar biznese të reja; hartimi i ligjeve më të mira rregullatore për të stimuluar marrjen e rr ezikut ndërsa fr enojnë p amaturinë; dhe duke rritur në mënyrë të vazhdueshme kërkimin e financuar nga qeveria për të hequr kufijtë e shkencës në mënyrë që sipërmarrësit tanë të kthejnë idetë e reja më premtuese në start-ups, transmeton lexo.com.al.

Në këtë front ka një farë shprese, vuri në dukje McGregor: “Kongresi ka filluar të klasifikojë qindra ligje të Kinës të prezantuara në Kongresin e fundit për të detyruar legjislacionin dypalësh për të investuar në shkencë dhe teknologji, kërkim dhe zhvillim dhe udhëheqjen e SHBA në të njëjtat teknologji që Kina ka deklaruar si kufijtë e ardhshëm”. Dhe Presidenti Biden po flet për shpenzimin e trilionave! Asgjë nuk mund të jetë më e rëndësishme. Sepse idetë e mira – respektimi i të drejtave të njeriut, demokracia, një gjyqësor i pavarur, tregje të lira, mbrojtje për pakicat – nuk fitojnë në botë vetëm sepse ato janë ide të mira. Ata shpërndahen dhe përqafohen sepse të tjerët i shohin ato duke prodhuar drejtësi, fuqi, pasuri, mundësi dhe stabilitet në vendet që i praktikojnë ato. Idealet amerikane u futën çdo institucion global në shekullin e 20-të sepse ne ishim të fuqishëm dhe ishim të fuqishëm sepse i zbatonim idealet tona më shpesh sesa jo. Por, nëse vazhdojmë si vend të veprojmë ashtu siç kemi bërë deri vonë – “si b udallenj” – atëherë fuqia jonë do të zvogëlohet dhe bashkë me të edhe fuqia e idealeve tona. Ne do të kemi më pak ndikim mbi Kinën dhe në botë në përgjithësi, pa marrë parasysh se sa me zë të lartë këndojmë ” U.S.A., U.S.A., U.S.A.”. Pra, le të sigurohemi që të fitojmë Olimpiadën që vlen./NYT/Lexo.com.al/e.c.